Emotionele intelligentie in verandering
Ben je wel eens ontzettend chagrijnig geweest op weg naar je werk in de trein of bus en dat de bestuurder onverwachte en grappige commentaren geeft via de intercom, waardoor je een stuk vrolijker voelt? Of dat je enorm opzag tegen een operatie en dat iemand heel geïnteresseerd aan je vraagt waar je blij van wordt in je leven. En dat je dan glimlachend onder narcose gaat? Is dat geen wonderlijk effect?
Als je betrokken bent bij veranderingen in organisaties als veranderaar of projectmanager, dan weet je dat verandering sterke emoties kan oproepen. Degenen die de veranderingen doormaken, ervaren gevoelens van verlies, onzekerheid en machteloosheid. De Kubler-Ross-curve geeft je hier goed inzicht in.
Echter, ook je eigen emoties spelen een belangrijke rol in hoe mensen in je omgeving zich voelen. En vaak hebben we dat helemaal niet in de gaten. Jouw emoties beïnvloeden die van anderen, en de emoties van anderen beïnvloeden jou. Wat als je dat kunt inzetten om mensen te begeleiden in verandering? Wat als je je emotionele intelligentie in verandering inzet?
Deze blog is echter geïnspireerd op het boek van Daniel Goleman, schrijver van ‘Emotionele Intelligentie’. Goleman identificeert vier kwadranten:
Zelfbewustzijn
Het begint met ‘self awareness’, oftewel zelfbewustzijn. Om emotionele intelligentie te gebruiken, moet je eerst weten wat je voelt. Liefst zonder daarover te oordelen. Dus niet gelijk dat negatieve gevoel wegduwen of onderdrukken. Constateren dat je bijvoorbeeld boos bent, is een goed begin. Erken dan je boosheid en ga voor jezelf eens na: is je boosheid in verhouding tot wat er is gebeurd? Of spelen er oudere ervaringen mee? Doet het je herinneren aan situaties van vroeger waarin iemand soortgelijke dingen deed als waar je nu zo boos over bent? Stapel je dat op of is je boosheid in verhouding met hetgeen je boos over bent? Je kunt oefenen om je bewust zijn te vergroten met bijvoorbeeld meditatie of mindfulness oefeningen.
Een mooie quote die Goleman aanhaalt hierover:
Het is makkelijk genoeg om kwaad te worden. Maar kwaad zijn op de juiste persoon, in de juiste mate, op de juiste tijd, om de juiste reden en op de juiste manier is niet makkelijk.
Aristoteles, Ethica Nicomachea
Zelfmanagement
Als je constateert dat je boos bent, kun je gaan kiezen wat je daarmee wilt doen. Is dit de beste emotie om te hebben als je met iemand in gesprek gaat? Of kun je maar beter wat kalmeren voordat je dat doet? En als je wilt kalmeren, wat werkt voor jou het beste? Even een blokje om? Hoe beter je weet wat je nodig hebt, hoe beter je je eigen emoties kunt ‘managen’. Vaak is het overigens voor jezelf benoemen dat je boos bent, al iets wat de emotie iets verzacht. Probeer maar eens! Dit kan helpen voorkomen dat bijvoorbeeld boosheid leidt tot een ongecontroleerde woede-uitbarsting in een overleg of het toebrengen van nauwelijks te repareren schade in relaties met collega’s. Ook in het beter reguleren van je emoties kunnen meditatie- of mindfulness oefeningen helpen.
Voor de volgende twee kwadranten een kanttekening. In de podcast met Barry Kaufman heeft Daniel Goleman het eerder over Empathie en Relaties dan over respectievelijk ‘Bewust zijn van de emoties van de ander’ en ‘Beïnvloeden van de emoties van anderen’. Toch houd ik het even bij ‘beïnvloeden’ gegeven de relatie met verandermanagement. Wellicht dat deze blog je inspireert om dieper in het werk van Daniel Goleman te duiken en de nuances in zijn werk te vinden.
Bewust zijn van emoties van anderen
De een lijkt een betere antenne te hebben voor de emoties van anderen dan de ander. Sommigen worden helemaal naar van de emoties die ze ‘oppikken’ van anderen en de heftigheid ervan. Anderen ontgaat het volledig. Het herkennen van emoties bij anderen geeft een aanknopingspunt om een situatie bespreekbaar te maken. Het correct benoemen van de emotie van de ander, geeft – net als bij zelfmanagement – vaak al enige ontspanning: ‘je bent boos’. Laat een stilte vallen om de ander daarop te laten reageren. Klopt het? Of ligt het anders? Bijvoorbeeld: ‘Nee, teleurgesteld’. Het gevoel gezien te worden, is een belangrijk element in het helpen managen van de emotie. Ik zie jou, je bent teleurgesteld. Vervolgens is het goed om precies te begrijpen, waarom die ander teleurgesteld is, zonder (direct) te oordelen.
Beïnvloeden van de emoties van anderen
Als je bewust bent van wat de ander voelt, kun je gericht interveniëren. Voor wie nog tv kijkt, zijn er op dit moment reclames voor een cake op tv waarin grappige voorbeeldjes van interventies worden getoond. Een gezin zit aan de keukentafel met koffie en cake. De zoon zegt sip ‘ik had een 5,5 voor mijn proefwerk’. De vader kijkt hem trots aan en zegt ‘maar dat is de hoogste onvoldoende!’. De zoon denkt er even over na en kijkt opgelucht en meer tevreden. In een andere spot van hetzelfde merk in dezelfde setting, antwoordt de moeder op de vraag hoe het is gegaan met de hardloopwedstrijd met een zucht: ‘laatste’. Waarop de echtgenoot vol bewondering zegt: ‘maar dan heb je het het langste vol gehouden!’. Met een blik van ‘ja, dat is ook waar’ kijkt ze een stuk blijer.
Uiteraard is dit een zeer compacte weergave en vereisen het bewust zijn en beinvloeden van je eigen emoties en die van anderen heel veel oefenen, trainen en wellicht ook coaching om hier goed in te worden.
Emotionele intelligentie in verandering
De conclusie die je kunt trekken is dat wanneer je mensen begeleidt in verandering, je allereerst ook goed voor jezelf moet zorgen en je eigen emoties moet zien te reguleren. Verschijn fit en uitgerust en heb aandacht voor je eigen gemoedstoestand. Heb je een slechte dag? Besteed aandacht aan je eigen emoties voordat je anderen gaat helpen.
Zoals gezegd kun je er vanuit gaan dat in deze trajecten anderen veel emoties zullen ervaren omdat werkwijzen, relaties, verantwoordelijkheden, enzovoorts veranderen. Dat kan het gevoel van verlies, machteloosheid en teleurstelling opleveren. Benoem het gevoel dat je denkt waar te nemen, luister of het klopt en wat precies maakt dat iemand dat voelt.
Vervolgens kun je kijken, zeker als er groepen mensen zijn die hetzelfde punt naar voren brengen, of je er iets mee kunt doen vanuit je rol in de verandering. Als het om verlies gaat, kun je het verleden eren met een foto-expositie over de geschiedenis van het bedrijf? Kun je het verlies compenseren? Als het om machteloosheid gaat en mensen zich verdwaald voelen, kun je lotgenoten in contact brengen met elkaar en met mensen die hier hun weg in hebben gevonden? Enzovoorts.
Wil je meer weten over onze verandermanagementtrainingen, lees dan hier. Liever live sparren met ons over hoe je met je collega’s je verandermanagement vaardigheden en kennis kunt versterken? Neem vrijblijvend contact met ons op.
Bronnen:
- Daniel Goleman: Emotionele intelligentie
- Podcast Scott Barry Kaufman en Daniel Goleman: Mindfulness and Emotional Intelligence
- Cameron en Green: Making Sense of Change Management
